Omikron wil niet wijken, maar Xi ook niet / De Groene digitaal


In het nieuws


Omikron wil niet wijken, maar Xi ook niet


China’s zerocovidbeleid heeft gefaald, maar afschaffing is voor Xi Jinping politiek vrijwel onmogelijk. De gevolgen worden steeds erger dan de kwaal, niet alleen voor China zelf maar voor de hele wereld.


Jan van der Putten


20 april 2022


Begin maart werd het ondenkbare werkelijkheid: China kwam alsnog in de greep van corona. Het aantal besmettingen was naar westerse maatstaven nog erg laag maar onaanvaardbaar hoog naar Chinese, en dagelijks kwamen er zo’n twintigduizend bij. Dat wettigde extreme maatregelen. Meer dan de helft van de 1,4 miljard Chinezen is op het ogenblik getroffen door een lockdown of door andere coronabeperkingen. Hongkong, waar het virus de eerste twee jaar nauwelijks had gewoed, telt nu een recordaantal doden. Eind maart ging de helft van Shanghai aanvankelijk voor vier dagen op slot, daarna ook de andere helft. Woensdag mochten een paar miljoen mensen voor het eerst even de straat op om stoom af te blazen, maar niemand weet wanneer deze stad van 26 miljoen inwoners, het financiële en commerciële hart van China met de grootste containerhaven van de wereld, weer normaal gaat functioneren.


Lees ook:


De schuld van Xi


China’s controle over de publieke opinie heeft een wereldwijde gezondheidscrisis veroorzaakt


Jan van der Putten 26 februari 2020


Tegen omikron blijkt het ‘dynamische zerocovidbeleid’ van partijleider Xi Jinping niet opgewassen. Omikron wil niet wijken, maar Xi ook niet. Die onmogelijke krachtmeting heeft geleid tot politieke en economische schokgolven, die nu al hun weerslag hebben op de hele wereld. De ironie van deze ontwikkeling ligt er dik bovenop. Eind 2019 werd het virus voor het eerst vastgesteld in de Chinese stad Wuhan. De overheid reageerde met bagatelliseren, wegkijken, wegmoffelen en elimineren van klokkenluiders, en niemand hoefde bang te zijn want mensen konden elkaar het virus niet overdragen, verzekerden de autoriteiten.


Na een paar weken waarin corona vrij spel had, sloeg Xi over naar het andere uiterste. Extreem harde, vaak hardvochtige maatregelen moesten het virus in de kiem smoren. Het resultaat was spectaculair: terwijl het Westen zich met ‘intelligente’ lockdowns en andere halve maatregelen steeds dieper de crisis in werkte, kwam China al uit het dal, ook economisch. Xi Jinping zag dat als een bewijs van de superioriteit van het Chinese politieke systeem. En toen bereikte omikron ook China. Na meer dan een jaar vielen er opnieuw doden. Al snel bleek zerocovid een aanfluiting en was de grootste Chinese uitbraak sinds de hel van Wuhan een feit.


Waarom kon de variant zo om zich heen grijpen? De Chinese vaccins Sinovac en Sinopharm waren al niet erg deugdelijk, maar tegen omikron bieden deze traditionele vaccintypes een bescherming van slechts tien procent. De westerse mRNA-vaccins zijn veel beter, maar het Chinese nationalisme staat hun import niet toe. Omdat het aantal besmettingen zo laag was, hebben maar heel weinig mensen natuurlijke immuniteit opgebouwd. En, belangrijker nog, veel ouderen zijn niet gevaccineerd. Bij het begin van de omikrongolf was veertig procent van de tachtigplussers op het Chinese vasteland niet ingeënt, in Hongkong zelfs 65 procent.


Voor een groot deel komt dat doordat de vaccinatiecampagne begon onder mensen die volgens de autoriteiten het meest kwetsbaar waren: niet de ouderen maar mensen met beroepen die hen in contact brachten met buitenlanders. Volgens het officiële discours dreigde immers het enige gevaar van buiten, want China zelf zou coronavrij zijn. Toen vervolgens gezonde mensen van jonger dan zestig aan de beurt waren voor inenting en de ouderen nog steeds niet, concludeerden veel bejaarden dat de vaccins gevaarlijke bijwerkingen moesten hebben.


Waarom zouden we een prik halen, redeneerden ze, als dankzij het zerocovidbeleid zo weinig mensen ziek worden? Inenting werd dus gezien als riskanter dan niet-inenting. Nog altijd zijn een kleine honderd miljoen bejaarden niet volledig gevaccineerd. Zo’n vijftig miljoen hebben zelfs hun eerste prik nog niet gehaald. De gedachte alleen al om voor hen veel veiligere westerse vaccins te gebruiken is volstrekt onbespreekbaar.


Lees ook:


Corona: De wereldmachten


Een heuse oorlog tussen China en de VS is geen onzinnige gedachte meer


Jan van der Putten 13 mei 2020


Het zerocovidbeleid begint steeds meer te lijken op het zeromussenbeleid ten tijde van de Grote Sprong Voorwaarts, zestig jaar geleden. Voorzitter Mao vond dat alle mussen dood moesten omdat ze de graanzaadjes van het land pikten en daardoor de oogst lieten mislukken. Dus moesten de boeren met geschreeuw, geweerschoten en potten- en pannenkabaal de mussen verjagen. Bij miljoenen kwamen ze dood uit de lucht gevallen. Op het laatst waren er in China bijna geen mussen meer. Daardoor waren de sprinkhanen hun natuurlijke vijand kwijt en konden ze ongestoord de oogst opvreten. Dat was een van de oorzaken van de grootste hongersnood uit de geschiedenis, die naar schatting 43 miljoen mensen het leven kostte.


Ook het zerocovidbeleid dreigt erger te worden dan de kwaal. Niet alleen omdat het niet effectief is, maar vooral ook omdat het de maatschappij ontwricht. Waarom wordt het dan niet afgeschaft en vervangen door een minder agressieve en meer realistische strategie? Daarvoor zijn verschillende redenen. Versoepeling zou zeker in de beginfase tot veel zieken en doden leiden, en dat zou keihard aankomen bij een bevolking die constant de dodelijke verschrikkingen krijgt voorgehouden van de zwalkende corona-aanpak in het Westen. Bovendien zou de afschaffing van het nul-zieken-nul-dodenbeleid dat de Communistische Partij al twee jaar lang als alleenzaligmakend beschouwt, een onaanvaardbare politieke nederlaag voor haar zijn. Partijbazen kunnen immers worden weggezuiverd, maar de Partij zelf kan geen fouten maken.


Xi Jinping, de almachtige leider die de motor is achter het zerocovidbeleid, kan zich geen gezichtsverlies veroorloven, en zeker niet als het gaat om een cruciale strategie die tot zijn politieke erfenis moet gaan behoren. Hoe kan hij een beleid schrappen waarvan hij zelf heeft gezegd dat het de superioriteit aantoont van het ‘socialisme met Chinese kenmerken voor een nieuw tijdperk’? Dat zou neerkomen op de erkenning dat zijn doctrine gebreken vertoont en dat hij zelf niet is wat hij pretendeert te zijn: onfeilbaar.


Een paar dagen geleden heeft Xi dan ook bevolen dat de keiharde bestrijdings- en controlemaatregelen onverminderd doorgaan, immers: ‘volharding is victorie’. Dat betekent massaal testen, draconische quarantaines, hardvochtige lockdowns, strenge grenscontroles. Maandag liet de minister van Volksgezondheid uitkomen dat de strengste maatregelen nog niet streng genoeg zijn. De natie moet volgens hem als één man in verzet komen tegen ‘verkeerde’ ideeën over ‘co-existeren met het virus’. Koste wat kost moeten grootschalige, onbeheersbare uitbraken worden voorkomen, aldus de minister, en dat vooral om geen negatieve sfeer te creëren rond het Twintigste Partijcongres dat dit najaar wordt gehouden. Tijdens dat congres wordt de 68-jarige Xi voor de derde keer ‘gekozen’ tot partijleider, waarna niets zijn levenslange aanblijven meer in de weg mag staan. Juist in deze tijd moet hij extra sterk lijken. Het zerocovidbeleid loslaten zou een gevaarlijk teken van zwakte zijn.


De coronakwestie is dus zo gepolitiseerd geraakt dat pleidooien voor een koerswijziging van het beleid gelden als een aanval op de opperleider zelf. Een open discussie over het coronabeleid wordt dan ook niet gevoerd, en als er af en toe toch kritische geluiden klinken, of die nu van virologen of gewone burgers komen, dan worden die snel gesmoord. Zhong Nanshan, de Chinese Jaap van Dissel, pleitte eerder deze maand in een Brits wetenschappelijk tijdschrift voor de heropening van China. De Chinese vertaling van het artikel heeft maar heel kort online gestaan.


De enige verandering in aanpak betreft de propaganda. Tot maandag waren er in Shanghai officieel geen covid-doden gevallen. Die poging om paniek te voorkomen werd, gezien het oplopende aantal besmettingen, met de dag ongeloofwaardiger. Ze bleek een leugen toen aan het licht kwam dat tientallen bewoners van bejaardenhuizen aan covid waren gestorven. Een coronadode in China moet van goeden huize komen om als zodanig te worden aangemerkt. Maandag werd ineens bekendgemaakt dat drie ongevaccineerde hoogbejaarde patiënten waren overleden, en dinsdag nog eens zeven. Dat moest de Shanghainezen ervan overtuigen te berusten in hun ontberingen, want die waren alleen maar bedoeld om erger te voorkomen.


Ontberingen, die zijn er volop, vooral in Shanghai. De meeste mensen zitten nog altijd opgesloten in hun flatjes of kantoren. Hamsteren kan niet meer, want er is te weinig te eten. Vanwege corona hapert de voedselaanvoer en er zijn veel te weinig bezorgers. De zwarte markt bloeit, de prijzen schieten omhoog. Veel mensen schakelen over op ruilhandel. Iedereen die positief is getest of contact heeft gehad met een besmette persoon moet naar een quarantainecentrum, meestal een tentoonstellingshal of een school. Daar liggen de mensen hutjemutje naast elkaar. Privacy ontbreekt totaal, douches ook, en wc’s zijn er veel te weinig. Dag en nacht is het licht aan. Aanvankelijk werden besmette kinderen, al waren ze nog zo klein, gescheiden van hun ouders. Na hevige protesten zou aan die praktijk een eind zijn gemaakt.


Chinezen protesteren niet snel, behalve als het water hun tot de lippen is gestegen. En dat is precies wat in deze dagen gebeurt nu ze door hun overheid worden behandeld als vee dat klappen krijgt wanneer het niet volgzaam genoeg is. De censuur maakt overuren om de online-weerslag van de protesten te verwijderen, maar af en toe lukt het de digitale politie niet de vloedgolf te keren. Op het verspreiden van geruchten over covid staan strenge straffen, al zijn ze nog zo waar. Alleen berichten over de positieve kanten van de lockdown en de voortreffelijke coronabestrijding passeren de censuur. Als vuistregel geldt dat alles verboden is wat niet past in het officiële straatje van een zerocovidbeleid dat wordt uitgevoerd door toegewijde partijbestuurders, die niets anders op het oog hebben dan het welzijn van het volk. Ook de eerste regel van het volkslied moest eraan geloven, omdat het een verkapt protest was: ‘Sta op, gij die weigert slaaf te zijn!’


Toch gaan er in Shanghai hoge hoofden vallen. Het hoogste zal waarschijnlijk toebehoren aan de plaatselijke partijleider Li Qiang. Deze protegé van Xi was voorbestemd om premier te worden, maar dat is vanwege zijn chaotische, incompetente corona-aanpak heel dubieus geworden. Als het virus nog verder om zich heen grijpt en onbeheersbaar wordt, heeft zelfs zijn mentor Xi reden om bang te worden. In ieder geval heeft hij er een nieuw migrainedossier bij. Maar de knoop over de Chinese houding in de oorlog in Oekraïne hoeft hij vooralsnog niet, en misschien wel nooit, door te hakken, terwijl in het binnenlandse coronadrama actie en snelheid geboden zijn, vooral om de economie te redden.


Omikron dreigt de Chinese economie zwaar te beschadigen. Duizenden fabrieken zijn gesloten bij gebrek aan grondstoffen, onderdelen en arbeiders – want die zitten in quarantaine. Havens functioneren niet of nauwelijks, export en import stagneren. Er zijn legio logistieke bottlenecks. Snelwegen zijn door lokale overheden geblokkeerd omdat ze bang zijn voor de straf die ze krijgen als het virus in hun jurisdictie toeslaat. Aan overijverige partijbazen ontbreekt het niet. Zo waren er bestuurders die hun stad in lockdown deden, hoewel er geen enkel geval van covid was. Ze deden het alleen maar om te oefenen, voor het geval dát.


De economische onheilstijdingen stapelen zich op. Volgens de investeringsbank Nomura wordt de Chinese economie, die nog niet zo lang geleden tomeloos groeide, nu bedreigd door recessie. 45 steden die gezamenlijk goed zijn voor veertig procent van het Chinese bbp zijn in gehele of gedeeltelijke lockdown. Alleen al de sluiting van Shanghai levert dagelijks een schade op van 45 miljard dollar. Veel auto- en techfabrieken hebben hun productie moeten inkrimpen of staken. Een paar autofabrieken mochten woensdag weer open, maar hun aanvoerketens zijn vaak nog kapot. Als de situatie niet snel verbetert kunnen binnenkort alle bedrijven die zich vanuit Shanghai of andere verlamde steden laten bevoorraden de poorten sluiten. Bovendien dreigt er vanwege ernstige logistieke problemen een tekort aan zaaigoed, waardoor de graanoogst gevaar loopt. En ook China zal de economische gevolgen ondervinden van de Russisch-Oekraïense oorlog, ook als het niet door westerse sancties wordt getroffen als straf voor Xi’s steun aan Poetin.


De hele wereld werd in 2020 zwaar getroffen door een virus uit China, dat nu vanwege datzelfde virus zwaar getroffen wordt door een economische crisis. En die crisis kan op haar beurt de hele wereld opnieuw zwaar treffen.




zaterdag 23 april 2022

Klik hier