Japan vult het gat van Trump / De Groene Amsterdammer
Column Buitenland
Japan vult het gat van Trump
door Jan van der Putten
Donald Trump was vorig jaar november nog maar net gekozen of Shinzo Abe stond al voor de deur. De Japanse premier wilde zo snel mogelijk achterhalen wat hij van de nieuwe Amerikaanse regering kon verwachten. Als kandidaat had Trump verontrustende dingen geroepen. Bijvoorbeeld dat Japan en Zuid-Korea voortaan maar voor hun eigen defensie moesten opdraaien of er anders veel meer voor moesten betalen, net als de Navo-bondgenoten. In plaats van hun defensie op Amerika af te schuiven konden ze maar beter een eigen atoombom bouwen. Abe wilde zo snel mogelijk weten of hij op Washington zou kunnen blijven rekenen om de drie grote bedreigingen van Japan het hoofd te bieden: de agressieve opkomst van China, de kernbommen van Noord-Korea en de Russische weigering om de Zuidelijke Koerilen, die de Sovjet-Unie in 1945 veroverde, aan Japan terug te geven.
Na de Britse premier Theresa May is Shinzo Abe de buitenlandse leider die het dichtst tegen Trump aan schurkt. Hij heeft de verleiding weerstaan om Trumps strapatsen te becommentariëren, laat staan te ridiculiseren. Het heeft niet geholpen. Na zeven maanden weet Abe nog steeds niet met welke Trump hij te maken heeft. De man van America First of de ouderwetse imperialist die de wereld zijn wil oplegt en zijn vazallen beschermt? De Trump die Amerika voor de rest van de wereld wil sluiten? Of de Trump die Mexico en Venezuela met een invasie heeft bedreigd en China met een handelsoorlog, en die luid verkondigt dat Amerika de baas is? Abe hoeft zich er niet voor te schamen dat hij uit de kakofonie geen wijs kan. Voor het Azië-beleid van de regering-Trump geldt immers hetzelfde als voor de hele Amerikaanse buitenlandse politiek: non-existent. Tenzij je een hutspot van losse flodders, gekakel, tegenstrijdigheden en U-bochten een politiek wilt noemen.
De roep in Japan om een eigen atoombom wordt luider
Sinds de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki is Japan een verkapt Amerikaans protectoraat. Om een terugkeer van het Japanse militarisme onmogelijk te maken stelde de opperbevelhebber van de geallieerde strijdkrachten in Japan, de Amerikaanse generaal Douglas MacArthur, zelf de nieuwe Japanse grondwet op. Daarin staat dat het land de oorlog afzweert en dat het leger zich uitsluitend mag wijden aan defensieve taken. Met de offensieve taken belastte de grote broer zich zelf. Japan huisvest de belangrijkste Amerikaanse militaire bases in het oostelijke Pacific-gebied en is dus voor de handhaving van de pro-Amerikaanse orde van vitaal belang voor Washington. En toen kwam Trump, die zonder blikken of blozen de poten onder de Amerikaanse Oost-Azië-politiek probeerde door te zagen.
Dat Amerika ooit zijn twijfels zou uitspreken over zijn veiligheidsgaranties aan Japan zou tot voor kort ondenkbaar zijn geweest. Dat is het nog altijd voor de weinige koele hoofden in de regering-Trump. Niet toevallig was Tokio de bestemming van de eerste internationale reis van minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson. Vorige week nog verzekerden Tillerson en minister James Mattis van Defensie hun Japanse collega’s dat de VS het defensieverdrag met Japan ‘zonder reserves’ zullen naleven. Amerika zal dus Japan te hulp snellen als het wordt aangevallen door Noord-Korea, als China de omstreden Senkaku-eilanden in de Oost-Chinese Zee wil inlijven of als er een gewapend conflict rond de Zuidelijke Koerilen uitbreekt.
Maar Japan vertrouwt het Witte Huis niet meer. Ook al is de politieke pyromaan Steve Bannon als chief strategist ontslagen, zijn destructieve geest blijft rondwaaien, en de grootste destabilisator zit nog altijd op de presidentiële stoel. Japan gaat daarom zijn eigen boontjes doppen, precies zoals Trump had aangeraden. Het is bezig het door Trump gekilde Trans-Pacific Partnership, een anti-Chinees vrijhandelsverdrag, onder de restererende elf landen te laten herleven, maar nu onder Japanse leiding. Tokio wil minder pacifistisch worden en militair minder afhangen van de VS. Er moet een nieuw schild komen tegen Noord-Koreaanse ballistische raketten. De roep in Japan om een eigen atoombom wordt luider. Abe leidt een informele politiek-militaire alliantie van Japan, India, Australië en Vietnam om de expansie van China in te dammen en daarmee het gat te vullen dat is ontstaan door het wantrouwen in het Amerikaanse leiderschap. Tot ontzetting van China wil Japan weer de regionale leider worden. Met dank aan Trump.
zaterdag 26 augustus 2017