Xi Jinping gehoorzaamt alleen zijn moeder

Xi Jinping, die naam kennen we allemaal. Minder bekend is dat zijn familienaam Xi ‘studeren’ betekent, en zijn persoonsnaam Jinping ‘nabije vrede’. Uit de officiële biografie over de machtigste man van China kom je even veel te weten als uit een hagiografie, en van de vele buitenlandse boeken over hem word je nauwelijks méér wijzer. China’s communistische keizer verbergt zijn persoon achter een muur van stilte. Maar sinds kort is er een gat in die muur geslagen. Daardoor weten we nu wie de drijvende kracht achter zijn carrière was: zijn fanatiek-communistische moeder. Dit staat niet in een geleerde publicatie, maar in het pas verschenen stripboek Xi Jinping, l'Empereur du silence. De tekst is van de Franse journalist Éric Meyer, het grafische werk van de Italiaanse cartoonist en striptekenaar Gianluca Costantini.

       De Chinese keizers waren eindeloos hoog verheven boven het gewone volk. De zeldzame keren dat de keizer zijn paleizencomplex verliet, dienden de mensen op straat hun ogen eerbiedig af te wenden van de Hemelzoon. Behalve de verhalen over de keizerlijke weldaden wist het volk niets van zijn vorst. Onder de huidige communistische dynastie is dat niet wezenlijk anders. Over Mao Zedong en zijn opvolgers mogen de Chinezen niets anders weten dan wat de partijpropaganda hun heeft verteld. Alle niet-officiële informatie is staatsgeheim. Het persoonlijk leven van de moderne hemelzonen is zo mogelijk nog geheimer.

       Eric Meyer heeft ruim dertig jaar als correspondent in China gewoond. Hij heeft eens een zelfbeschuldigingsbrief moeten schrijven omdat hij met een van zijn artikelen het hele Chinese volk zou hebben beledigd. Terug in Frankrijk hoeft hij voor censuur niet meer bang te zijn. Aan zijn tekeningen te oordelen is Costantini een Chinakenner, maar hij is er nooit geweest. En zo lezen en zien we hoe het Xi Jinping als kind en jonge puber aan niets ontbrak. Het was jaren vijftig, het overgrote deel van de Chinezen was doodarm, maar de familie Xi – man, vrouw en vier kinderen – woonde in een villa en beschikte over een eigen kok en een auto met chauffeur. Dat was te danken aan de status van vader Xi Zhongxun, een oude kameraad van Mao uit de tijd van de Lange Mars. In de door Mao gestichte partijdynastie maakte hij als ‘prinsenkind’ deel uit van de ‘rode aristocratie’.

De Partij wil de wereld doen geloven dat het land wordt geregeerd door mensen die hun leidende positie te danken hebben aan hun uitzonderlijke verdiensten. Meyer maakt duidelijk dat die heerschappij van de meritocraten een sprookje is. In de Volksrepubliek wordt de dienst nog altijd grotendeels uitgemaakt door de prinsenkinderen, Xi Jinping voorop. Maar zelfs rode aristocraten waren voor Mao niet veilig. Nog vóór de Culturele Revolutie viel Xi’s vader in ongenade. Hij moest publieke vernederingen ondergaan alsof hij de ergste misdadiger was. Hij werd te werk gesteld in een fabriek, zijn vrouw op een boerderij. Aan het eind van de Culturele Revolutie pleegde zijn oudste dochter uit zijn eerste huwelijk zelfmoord, uit schaamte en wanhoop.

Haar halfbroer Xi Jinping werd van zijn eliteschool gestuurd en in een doodarm boerendorp aan het werk gezet. Later zei hij dat die jaren erg leerzaam voor hem waren geweest. Dat was de historici al bekend, en ook dat hij na vele mislukte pogingen als achttienjarige werd toegelaten tot de Partij. Maar we wisten niet dat de jonge Xi nooit voor zijn vervolgde ouders in de bres is gesprongen. Nooit heeft hij geprotesteerd tegen de diepe vernederingen die hun zijn aangedaan. Éric Meyer onthult hoe dat kwam: door zijn rotsvast geloof dat de Partij altijd gelijk heeft, wat ze ook zegt. Dat was er bij hem ingehamerd door zijn moeder Qi Xin. Zij was jarenlang hoofd van de Partijschool, een opleidingsinstituut dat het toekomstige kader kweekt. Haar zoon nam haar blind geloof in de Partij over.

Na de dood van Mao werd Xi sr. gerehabiliteerd. Onder Deng Xiaoping werd hij vicepremier en een sleutelfiguur in diens programma van economische hervormingen. Dat heeft tot de misvatting geleid dat ook zijn zoon wel een hervormer zou zijn. Vrijwel ongemerkt klom Xi jr. in de partijhiërarchie omhoog, voortdurend gecoacht door zijn moeder. Meyer onthult dat zij grootse politieke plannen had met haar zoon, en dat ze hem de deugd bijbracht die voor de verwezenlijking daarvan noodzakelijk was: soberheid. Daarom moest hij ieder vertoon van rijkdom, luxe en verkwisting schuwen en zich verre houden van financiële en seksuele schandalen. Schandalen zijn hem in de loop van zijn carrière dicht genaderd via familieleden die op dubieuze wijze fortuinen hadden vergaard en bevriende zakenlieden die connecties hadden met de georganiseerde misdaad. Maar hijzelf is nooit van wanpraktijken beschuldigd.

Xi’s trouwde in 1979 met Ke Lingling, de dochter van de toenmalige Chinese ambassadeur in Londen. Zij wilde zelf ook graag naar Engeland verhuizen, maar Xi had daar geen zin in. En toen greep, vertelt Éric Meyer, Xi’s moeder Qi Xin in. Ze merkte dat haar schoondochter meer om mooie kleren gaf dan om de Partij. Zij regelde de scheiding. Uit dit driejarige huwelijk werden geen kinderen geboren. Xi’s nieuwe vrouw was voor Qi Xin ideaal: de razend populaire zangeres Peng Liyuan, die als lid van een legerkoor de rang van generaal had. Ze was de Partij met hart en ziel toegedaan. De soldaten die in 1989 het bloedbad van Tiananmen hadden aangericht, werden direct na gedane zaken toegezongen door de aanstaande first lady, voor die gelegenheid gekleed in militair uniform.

Xi en zijn zangeres hebben één kind, de nu 32-jarige Xi Mingze. Van haar is nauwelijks meer bekend dan dat ze onder een schuilnaam heeft gestudeerd in Harvard. Niet bekend was, tot de verschijning van Xi Jinping, l'Empereur du silence, dat Xi Jinping rond de eeuwwisseling deed wat iedere partijmandarijn die zichzelf respecteerde deed: hij nam een maîtresse. Opnieuw kwam zijn moeder in actie: ze drong er bij partijleider-president Jiang Zemin op aan, haar zoon tot de echtelijke orde te roepen. Xi is nu 71, zijn moeder 98. Beiden willen doorgaan tot ze erbij neervallen. Een interessant nieuw weetje: Xi’s rolmodel is niet de communistische aartsvader Mao Zedong. Het is de meedogenloze Mongolische wereldveroveraar Dzjengis Khan. 

JAN VAN DER PUTTEN

Éric Meyer, Gianluca Costantini: Xi Jinping, l'Empereur du silence

Delcourt, € 19,99