In het nieuws Netanyahu forever? En dus forever war?

Voor Netanyahu zijn dit dagen van triomf

Met zijn moorddadige acties tegen Hezbollah heeft premier Netanyahu het vertrouwen van veel Israëliërs weer terug. Hij hoopt nu de Verenigde Staten mee te slepen in een oorlog tegen Iran. Zijn doel: Israëls militaire superioriteit in het Midden-Oosten verzekeren en vooral zelf aan de macht blijven.

Jan van der Putten

30 september 2024

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu spreekt tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties op het hoofdkwartier van de VN in New York, VS, 27 september 2024.© Sarah Yenesel / EPA / ANP

Oorlog tegen Hamas in Gaza. Oorlog tegen de Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever. Oorlog tegen Hezbollah in Libanon. Welke oorlog volgt? Als het aan de Israëlische leider Benjamin Netanyahu ligt, dan zal de volgende oorlog tegen aartsvijand Iran zijn, leider van de ‘As van Verzet’. Wat wil hij? Israëls militaire superioriteit in het Midden-Oosten verzekeren, en in eigen land de titel ‘Mr Security’ terugkrijgen, die hij verloor toen de moordenaars en ontvoerders van Hamas op 7 oktober vorig jaar Israël binnenvielen. Op wonderbaarlijke wijze is hij politiek herrezen. Hij verwacht dat het dankbare volk hem op de troon zal laten zitten tot hij erbij neervalt.

Nog niet zo lang geleden leken Netanyahu’s dagen als premier geteld. Eind augustus verwierp hij voor de zoveelste maal de voorwaarden van Hamas voor een wapenstilstand en een uitruil van Israëlische gijzelaars voor Palestijnse gevangenen. Hamas reageerde op die weigering met de moord op zes gijzelaars, kort voordat Israëlische soldaten de tunnel binnenstormden waarin ze vast hadden gezeten. De woede die de zesvoudige moord in Israël wekte onder de familieleden van de slachtoffers richtte zich nauwelijks tegen Hamas en volop tegen Netanyahu.

Die had keer op keer duidelijk gemaakt dat een van de officiële oorlogsdoelen, de vrijlating van de gijzelaars, voor hem geen enkele prioriteit had. De gegijzelden zouden volgens hem alleen vrij kunnen komen door het uitoefenen van ‘militaire druk’. Tot nu toe zijn slechts zes van hen levend teruggebracht. Bij de bevrijding van de laatste drie werden volgens Hamas ruim tweehonderd Palestijnen gedood, volgens Israël ‘slechts’ honderd.

Niet alleen zijn zo’n honderd gijzelaars nog altijd niet bevrijd. Ook de fysieke en politieke liquidatie van Hamas is na een jaar oorlog nog altijd niet gelukt. Daarentegen heeft Hamas haar politieke doelen – maar vraag niet ten koste van hoeveel bloedvergieten – wél bereikt: de ‘Palestijnse kwestie’, die de laatste jaren volledig naar de achtergrond was geraakt, is weer volop op de kaart gezet als het centrale probleem van het Midden-Oosten, en de normalisering van de relaties tussen Saoedi-Arabië en Israël, die een jaar geleden op handen was, is van de agenda afgevoerd. Netanyahu blijft volhouden dat een deal met Riyad een ‘zegen’ zou zijn, maar kroonprins Mohammed bin Salman blijft erbij dat die zegen pas kan neerdalen als Israël serieuze besprekingen begint met de Palestijnse leiders over de vorming van een Palestijnse staat.

Het gros van de publieke opinie en de top van het Israëlische leger en de veiligheidsdiensten zijn ervan overtuigd geraakt dat de oorlog tegen Hamas niet te winnen is. Zelfs als de laatste Hamasstrijder is gedood, zo is de redenering, dan nog zal de beweging blijven leven, omdat Hamas een idee is en een idee niet kan worden vermoord. Er zullen nieuwe militanten en nieuwe leiders komen. Sluit dus een wapenstilstand en een overeenkomst over vrijlating van de gijzelaars. Niemand minder dan de minister van Defensie, Yoav Gallant, is die mening toegedaan – dezelfde Gallant die de Palestijnen na de inval van Hamas ‘menselijke dieren’ noemde.

De Likud-partijgenoten Netanyahu en Gallant kunnen al sinds lang niet door één deur. Vorig jaar maart ontsloeg de premier zijn minister van Defensie omdat die niets moest hebben van de regeringscampagne tegen de rechterlijke macht, maar daarop kwam zo veel kritiek dat Netanyahu het ontslag moest intrekken. Gallants pleidooi voor ontspanning met Hamas leidde tijdens een vergadering van het veiligheidskabinet tot slaande ruzie. Netanyahu besloot de minister opnieuw de laan uit te sturen. Zijn opvolger moest de rechtse opportunist Gideon Sa’ar worden, hoewel die niets weet van militaire zaken.

De rechtsextremistische minister van Nationale Veiligheid, de ras-provocateur Itamar Ben-Gvir, zei dat wapenstilstand een capitulatie zou zijn. Netanyahu is het met hem eens. De premier is steeds minder de gevangene van de rechts-extremisten in zijn regering en steeds meer hun aanvoerder. Hij heeft zich dan ook niets aangetrokken van de nationale smeekbede om alles te doen om de ontvoerde Israëliërs vrij te krijgen. Want met Palestijnen onderhandel je niet, ook al staat het leven van de gijzelaars op het spel. Palestijnen moeten worden verjaagd van hun grond, zowel in Gaza als op de Westelijke Jordaanoever, en als ze zich verzetten zijn het terroristen, en terroristen moeten dood. En ze mogen in geen geval iets te zeggen krijgen in een naoorlogs Gaza, want dat moet onder Israëlisch militair bestuur komen.

Dat Gallant niet, of nog niet, is ontslagen, komt doordat Netanyahu hem nodig had voor de uitvoering van een plan dat de aandacht moest afleiden van de patstelling in Gaza, en Israël weer het militaire initiatief moest geven. Dat moest de binnenlandse reputatie van het leger opvijzelen, en vooral die van Netanyahu zelf. Het plan: het zwaartepunt van de oorlog verplaatsen naar Libanon.

De rechtvaardiging voor een aanval op Hezbollah was snel gevonden. Sinds 8 oktober vuurt deze politiek-militaire organisatie als teken van solidariteit met Hamas dagelijks vanuit Zuid-Libanon raketten af, voornamelijk gericht op het noorden van Israël. Zestig- tot tachtigduizend inwoners van dat gebied zijn geëvacueerd. Hun terugkeer naar huis werd verheven tot een nieuw oorlogsdoel, en die terugkeer is alleen mogelijk als er geen dreiging van Hezbollah-raketten meer is.

En zo begon het ook in Libanon Israëlische bommen van Amerikaanse makelij te regenen. De eerste doden en gewonden vielen, de eerste vluchtelingen trokken naar veiliger oorden, die vaak even onveilig bleken. Gelijktijdig ontploften een paar duizend piepers en portofoons van Hezbollah-leden. Waarna een stortregen van bommen op raketarsenalen, lanceerbases, wapenopslagplaatsen en andere Hezbollah-doelen begon. Het dodental onder strijders en burgers is snel opgelopen. Sinds de Mossad in Beiroet de hoogste militaire leider van Hezbollah en in Teheran de hoogste politieke leider van Hamas uit de weg ruimde, is het gevaar dat de Gaza-oorlog uitgroeit tot een regionaal conflict niet zo groot geweest als nu.

Het puin van de gebouwen die door Israëlische aanvallen met de grond gelijk werden gemaakt, waarbij Hezbollah-leider Hassan Nasrallah op 29 september 2024 in de Beiroetse wijk Haret Hreik omkwam.© AFP / ANP

De Verenigde Staten en Frankrijk kwamen vorige week met het plan voor een wapenstilstand tussen Israël en Hezbollah van drie weken. Netanyahu zei eerst ja tegen het plan en daarna nee. Het was de zoveelste keer dat hij president Biden vernederde. Voor hem is Amerika goed om wapens te leveren, maar moet het zich verder niet met de oorlog bemoeien.

Netanyahu weet dat hij op de beslissende Amerikaanse wapensteun kan blijven rekenen, hoe erg hij Biden ook vernedert. Hij heeft zich niets aangetrokken van diens pogingen om in Gaza tot een bestand te komen, en evenmin van zijn smeekbeden om het doden en uithongeren te matigen. Netanyahu licht Washington niet eens vooraf in over zijn oorlogsacties. Hij trekt zich van geen enkele kritiek iets aan. De wereldwijde protesten tegen Israëls staatsterroristische manier van oorlogvoeren lapt hij aan zijn laars. Bij voorkeur doet hij ze af als antisemitisme.

En zo keek de wereld passief toe toen Israël zware bombardementen begon uit te voeren en de ene Hezbollah-leider na de andere vermoordde. Een van hen was de hoogste leider, Hassan Nasrallah. Zijn liquidatie, afgelopen vrijdag in de bunker van het Hezbollah-hoofdkwartier in Beiroet, heeft voor de organisatie het effect van een zware bominslag, die een diep gat heeft geslagen in de structuur van Hezbollah en heeft afgerekend met een misplaatst gevoel van onkwetsbaarheid. Israël viert zijn dood als een triomf, buiten Israël wordt gevreesd dat zijn uitschakeling de trigger zal zijn van een totale oorlog.

In de VN noemde Netanyahu de dood van Nasrallah (‘niet zomaar een terrorist, dé terrorist’) een ‘kantelpunt’ in de strijd tegen Hezbollah. Maar ‘het werk is nog niet af.’ Of, zoals de immer agressieve Israëlische VN-ambassadeur Danny Danon zei: ‘Eerst de overwinning, dan vrede.’ Oftewel: het heeft voor geen enkel land zin om zich in te zetten voor een diplomatieke oplossing.

Dus gaat het grote bombarderen en liquideren gewoon door. Vorige week werden luchtaanvallen uitgevoerd op meer dan tweeduizend doelen. De top van Hezbollah is nu grotendeels uitgeroeid, en ook de hoogste leider van Hamas in Libanon is uit de weg geruimd. De aanwijzingen over een op handen zijnde grondoorlog stapelen zich op. Israëlische commando’s hebben al verkennende invallen in Zuid-Libanon gedaan.

Voor Netanyahu zijn de Iraanse ayatollahs de bron van alle kwaad. Nu Iran danig is verzwakt door de klappen die Hezbollah zijn toegebracht, heeft de Israëlische leider zijn jarenlange anti-Iraanse campagne opgevoerd. Het liefst zou hij een harde vergeldingsactie van Iran gebruiken om zelf veel harder terug te slaan en daarbij de Amerikanen in te schakelen. Maar wil Iran wel een harde vergeldingsactie? Is het daartoe überhaupt in staat?

Nadat de Mossad in april Hamas-leider Ismail Haniyeh in Teheran had vermoord, zwoer Iran wraak. Daar kwam toen weinig van terecht, en ook nu worden geen grote represailles verwacht. Door de Israëlische bombardementen kan Hezbollah niet meer de rol vervullen die het door Iran was toebedeeld: in geval van een Israëlisch-Iraanse oorlog Israël bestoken met een spervuur van zware bommen. Een oorlog is wel het laatste wat Iran kan gebruiken. Hezbollah vuurt nog altijd raketten op Israël af, maar tot grote acties is de beweging waarschijnlijk niet meer in staat. Ook met de raketten en drones van de pro-Iraanse milities in Irak en de Houthi’s in Jemen weet Israël wel raad.

Voor Netanyahu zijn dit dagen van triomf. Met de acties tegen Hezbollah heeft Israël revanche genomen voor de verschrikkelijke debacle van een jaar geleden, toen het leger, de geheime diensten en de premier volkomen werden verrast door de inval van Hamas. De aanvallen op Hezbollah, hoe moorddadig ook, krijgen in Israël veel steun en hebben het vertrouwen in leger en regering vergroot. Netanyahu, tot voor kort zwaar verguisd, is weer de populairste politicus. Hij heeft Gideon Sa’ar benoemd tot minister zonder portefeuille en heeft dankzij de vier parlementariërs van Sa’ars partijtje de wankele basis van zijn kabinet verbreed. Netanyahu forever? En dus forever war?