In het nieuws

Pelosi heeft de wereldvrede geen dienst bewezen

Met militair spierballenvertoon en het afbreken van nog bestaand overleg met Amerika ventileert China zijn woede over het provocerende bezoek van Nancy Pelosi aan Taiwan. Een Amerikaans wetsvoorstel om de relaties met Taiwan te versterken ondermijnt de basis van de relaties tussen de Verenigde Staten en China.

Jan van der Putten

6 augustus 2022

Niet in het minst onder de indruk van de Chinese dreigementen heeft ze haar reis doorgezet en de dictator van de Volksrepubliek zijn gezicht laten verliezen. Zegt althans de ene helft van de westerse wereld. De andere helft vindt dat haar solidariteitsbetuigingen met het democratische eiland heel terecht zouden zijn geweest als ze daarvoor een andere plaats en een ander moment had gekozen. Feit is dat Nancy Pelosi, voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, de supermachten Amerika en China nog scherper op ramkoers heeft gezet. China heeft op haar bliksembezoek van negentien uur aan Taiwan gereageerd met grootscheepse militaire intimidatie, raketten en drones inbegrepen, terwijl in Amerika het één-China-beleid zwaar onder vuur wordt genomen. De ondergraving van dit fundament van de Chinees-Amerikaanse relaties zou neerkomen op een oorlogsverklaring.

Waarom moest Pelosi eigenlijk zo nodig naar Taiwan? President Joe Biden vond haar reis op gezag van de Amerikaanse militaire leiders geen goed idee. Behalve voor een Chinese overreactie waren ze misschien ook bang dat dan de laatste kans zou worden verspeeld om Xi te bewegen het Westen een grote dienst te bewijzen: zijn vriend Poetin inzake Oekraïne tot rede brengen. Maar Pelosi zelf vond dat ze steun moest betuigen aan het dappere democratische volk van Taiwan. Dat zou uitstekend passen in de Amerikaanse strategie om de democratieën van de wereld te verenigen tegen de door China en Rusland geleide autocratieën. Deze aanpak moet de pro-westerse wereldorde veiligstellen tegen het eerder dit jaar door Xi gelanceerde Mondiale Veiligheidsinitiatief, dat bedoeld is om een Chinese wereldorde te vestigen.

Maar waarom moest Pelosi uitgerekend op dit moment de Taiwanezen in hun eigen land een hart onder de riem steken? Omdat ze in de late herfst van haar politieke leven haar verknochtheid aan democratie en mensenrechten wilde onderstrepen? Om de Chinese en Taiwanese Amerikanen in haar kiesdistrict in San Francisco te paaien – 187.000 mensen die niks moeten hebben van het regime in Beijing – zodat die in de tussentijdse verkiezingen in november op haar zullen stemmen? Of om over te komen als een nog grotere China-havik dan de Republikeinen, in de hoop dat haar Democratische partij straks in de stembus daarvoor zo ruim wordt beloond dat zijzelf kan aanblijven als speaker van het Huis?

-----------

Lees ook:

In het nieuws

Biden speelt in Taiwan met vuur, vindt Xi

Jan van der Putten 30 juli 2022

-----------

We weten het niet precies, maar hoe het ook zij, Pelosi’s overwegingen voor haar bezoek aan Taiwan stellen vergeleken bij de gevolgen daarvan weinig voor. De eersten die het gelag moeten betalen zijn de Taiwanezen. Nu zijn de 23 miljoen inwoners van het eiland al vele jaren gewend aan Chinees spierballenvertoon en militaire provocaties. Al eerder, in 1996, stond de kwestie-Taiwan centraal in een dreigende militaire confrontatie tussen China en de VS. De verschijning van de Amerikaanse Zevende Vloot maakte toen een eind aan een Chinese rakettenregen in de wateren rond Taiwan.

Maar nog niet eerder is de confrontatie tussen de heersende (in Chinese ogen: tanende) en de opkomende (in Chinese ogen: terugkerende) supermacht zo riskant geweest als nu. De inzet is onveranderd gebleven: China wil Taiwan inlijven, Amerika is daartegen. Aan Taiwan zelf, pion in het geopolitieke schaakspel, wordt niets gevraagd. Wat de Taiwanezen zelf willen schijnt niet ter zake te doen. Ze willen het liefst voortzetting van de status quo van feitelijke maar niet formele onafhankelijkheid. En ze willen niet geregeerd worden door de Chinese Communistische Partij, zeker niet na de dramatische gelijkschakeling van Hongkong. En al helemaal niet na de verzekering van de Chinese ambassadeur in Parijs dat China na de hereniging met Taiwan gaat werken aan de ‘heropvoeding’ van de Taiwanezen. Zoals de Communistische Partij dat sinds een paar jaar doet met de Oeigoeren.

De jongste crisis zat er ook zonder Pelosi al aan te komen. De crisis is niet door haar veroorzaakt, maar wel verhevigd. China zag het bezoek aan Taiwan van de op twee na hoogste politieke autoriteit van de Verenigde Staten als een Amerikaanse poging om de terugkeer van Taiwan tot het moederland te dwarsbomen. Een ‘kwaadaardige provocatie’, die niet onbestraft kon blijven. Ongevraagd en zonder toestemming landen op Chinees grondgebied, het nepparlement van deze afvallige provincie toespreken, ontvangen worden door de zogenaamde president Tsai Ing-wen, praten met Chinese en Hongkongse dissidenten – voor Xi Jinping was het allemaal te veel van het slechte.

Het Chinese politieke en diplomatieke offensief tegen Taiwan is de laatste jaren stukgelopen op China’s agressieve nationale en internationale optreden en op de groeiende westerse sympathie voor het eiland, dat als grootproducent van hoogwaardige halfgeleiders voor zowel het Westen als China van vitaal belang is. Meer en meer zoekt Xi zijn heil in een intense intimidatie met gevechtsvliegtuigen en oorlogsschepen. Zij vliegen of varen tot dicht bij het eiland om daardoor de Taiwanezen murw te maken voor wanneer de echte aanval komt.

Om Pelosi buiten Taiwan te houden, breidde China de intimidatie uit met patrouilles van Chinese oorlogsschepen bij de Taiwanese oostkust en met militaire oefeningen, waaronder een landing met amfibievoertuigen die een invasie moest simuleren. Pelosi was niet onder de indruk. Op de dag dat ze in Taiwan aankwam voerde China een cyberaanval uit op de websites van de Taiwanese regering en van het belangrijkste Taiwanese vliegveld.

De Taiwanezen lieten zich door dit toneelstukje niet afschrikken, en Pelosi ook niet. Afgelopen donderdag, daags na haar vertrek, reageerde China met halfzachte economische sancties tegen Taiwan en met ‘belangrijke militaire oefeningen’, een aanduiding die veel weg heeft van de ‘speciale militaire operatie’ van Poetin tegen Oekraïne. De ‘oefeningen’ in kwestie, de grootste die China ooit tegen Taiwan heeft gehouden, zijn een repetitie voor een zee- en luchtblokkade, die aan een heuse invasie vooraf zou gaan. Ze worden, in principe voor vier of vijf dagen, gehouden in en boven zes zeegebieden rond Taiwan, dicht bij havensteden. Er wordt in de ‘oefeningen’ met scherp geschoten.

Voor een deel beslaan die zones Taiwanese territoriale wateren, die China natuurlijk niet erkent. Net zomin als de Taiwanese exclusieve economische zone op zee, het Taiwanese luchtruim en de Taiwanese luchtverdedigingsidentificatiezone, want het land Taiwan bestaat niet. Dus ook niet de middenlijn in de Straat van Taiwan tussen het vasteland en het eiland. Al deze grensafbakeningen worden nu door Chinese oorlogsschepen en gevechtsvliegtuigen genegeerd.

Donderdag schoot het Chinese leger elf ballistische raketten af. Sommige vlogen over Taiwan heen, wat nog nooit eerder was gebeurd. Ze kwamen allemaal in zee terecht, vijf ervan in de buurt van het Japanse eiland Okinawa en de Japanse Senkaku-eilanden. Dat kan onmogelijk toeval zijn. De Amerikaanse bondgenoot Japan is solidair met Taiwan en keert zich tegen de Chinese machtsontplooiing in de regio. Op Okinawa zijn 29.000 Amerikaanse soldaten gelegerd. En de vijf onbewoonde eilandjes en drie rotspunten die de Senkaku-eilanden vormen, zijn de inzet van een geregeld oplaaiend conflict, want ze worden onder de naam Diaoyu-eilanden opgeëist door China. Na de rakettenstunt van de Volksrepubliek is in Japan de roep om een sterker defensieapparaat luider geworden.

Het Westen heeft het Chinese machtsvertoon scherp veroordeeld. Ook op de Chinese sociale media was veel kritiek te lezen. Sommige critici veroordeelden de escalatie en wezen op de verschrikkingen van een oorlog. Maar de meeste critici waren zwaar teleurgesteld. De gespierde taal van de regering, het leger en de media – de beruchte journalist Hu Xijin had zelfs geschreven dat Pelosi’s vliegtuig moest worden neergehaald – bleek grotendeels retoriek. Waarschijnlijk is er nog nooit zo scherp en zo massaal kritiek geleverd op de partijlijn. ‘Dagenlang hebben we geschreeuwd over tegenmaatregelen, wat voor tegenmaatregelen zijn dit?’ schreef een van de chauvinisten. Iemand zei zelfs dat hij zich schaamde voor zijn regering. Alle postings die afweken van de officiële lijn werden snel weggecensureerd.

Volgens die officiële lijn moet Taiwan onder permanente druk staan, maar tot een oorlog mag het voorlopig niet komen, want de afloop zou veel te riskant zijn. Dat kan Xi niet gebruiken in de aanloop naar het partijcongres in de herfst waarop hij zichzelf wil opvolgen en zijn volgelingen op alle sleutelposities wil zetten. Zijn imago van sterke man heeft hij vooral opgebouwd door een krachtige bespeling van het nationalistische toetsenbord. Maar daardoor heeft hij veel Chinezen bezield van een ziekelijk patriottisme dat de Partij kan opbreken als de geest niet zo snel mogelijk weer in de fles wordt gestopt.

Als straf voor Pelosi’s ‘schandelijke provocaties’ zijn haar en haar familie niet nader gespecificeerde sancties opgelegd. Dat zal haar een zorg zijn. Veel ernstiger is dat haar Taiwanese avontuur de nieuwe Koude Oorlog in één klap danig heeft verhevigd. China heeft immers besloten het overleg met de Verenigde Staten op verschillende cruciale gebieden te verbreken of op te schorten. Daarmee komt een eind aan de periodieke besprekingen tussen Amerikaanse en Chinese legerleiders. Het dempen van dit communicatiekanaal vergroot het risico op fatale vergissingen, misverstanden of incidenten. Ook komt er een voorlopig of definitief einde aan overleg over grensoverschrijdende problemen als de repatriëring van illegale immigranten, de bestrijding van de internationale misdaad en een gezamenlijke aanpak van de smokkel van dodelijke verdovende middelen als fentanyl, die in de VS jaarlijks duizenden mensen de dood injaagt. De meest verstrekkende gevolgen heeft het stopzetten van de coördinatie van de maatregelen tegen klimaatverandering. China en Amerika zijn de grootste vervuilers van de wereld. Maar het klimaat moet wijken voor de geopolitiek.

Het is mogelijk dat de storm rond Taiwan binnenkort kalmeert, maar het is zeker dat hij daarna weer zal opsteken. Hoe verder Amerika en China uit elkaar groeien, des te moeilijker zal het worden een vreedzame oplossing te vinden. Een nieuwe botsing kondigt zich al aan: in Amerika is een wetsvoorstel in de maak om Taiwan te erkennen als een ‘belangrijke niet-Navo-bondgenoot’. Het voorstel is afkomstig van de Democraat Bob Menendez, voorzitter van de senaatscommissie voor buitenlandse betrekkingen, en de Republikeinse senator Lindsey Graham. Biden heeft zich al tegen verklaard. China zou zo’n wet, waarschijnlijk terecht, opvatten als de dolksteek voor het toch al zwaargewonde één-China-beleid. Deze de facto erkenning van Taiwan zal de storm doen aanzwellen tot een orkaan.