De tennisster, de partijbons en de Olympische Winterspelen / De Groene digitaal


In het nieuws


De tennisster, de partijbons en de Olympische Winterspelen


De beschuldiging van Peng Shuai heeft een voor China weergaloze #MeToo-zaak aan het rollen gebracht. Xi Jinping is geen vriend van geëmancipeerde vrouwen. Maar Peng heeft een wereldomspannend web van relaties, en die zijn niet zo makkelijk onder controle te krijgen als de Chinezen en de vrees voor Chinese wraak begint wereldwijd zichtbaar te verminderen.


Jan van der Putten


24 november 2021


De beschuldiging van de Chinese tennisster Peng Shuai dat ze is verkracht door de gepensioneerde partijbons Zhang Gaoli is China’s grootste #MeToo-schandaal tot nu toe. Maar daarover praat vrijwel niemand meer, want de klunzige pogingen van de Communistische Partij om het schandaal te smoren hebben de relaties tussen China en de westerse wereld nog verder op scherp gezet. Wat steekt er achter deze affaire? En wat zullen de gevolgen zijn?


De 75-jarige Zhang Gaoli, die veertig jaar ouder is dan Peng Shuai, is niet de geringste. Van 2013 tot 2018 was hij de hoogst geplaatste van de vier vicepremiers, belast met financiën, economie, grondstoffenbeheer, milieu en huisvesting. Maar veel belangrijker dan zijn regeringsfunctie was zijn positie in de Communistische Partij. Van 2012 tot 2017 was hij lid van het Vaste Comité van het Politbureau, het hoogste machtsorgaan van China. In de pikorde binnen het Vaste Comité was Zhang zevende en laatste. Vóór Xi Jinping was de leider van dit gezelschap een primus inter pares. Sinds negen jaar leidt Xi het college als een absolute monarch. Eerder deze maand liet hij zich door de partijtop onfeilbaar verklaren. Dat maakt hem en zijn vertrouwelingen onaantastbaar op alle gebieden, ook als het om hun privéleven gaat.


De partijbazen staan boven de wet, net als de Partij zelf. Er is één uitzondering op die regel: als ze een gevaar vormen voor de hoogste baas. Xi Jinping heeft velen van hen weggezuiverd. Daartoe werden ze beschuldigd van corruptie en/of seksuele losbandigheid. Tot nu toe is dat pas één oud-lid van het Vaste Comité overkomen: Zhou Yongkang, de eens almachtige leider van alle politie- en veiligheidsdiensten. Deze zit voor de rest van zijn leven in de cel omdat hij samen met de charismatische Bo Xilai een staatsgreep tegen Xi had beraamd. Er is geen enkele aanwijzing dat Xi van Zhang Gaoli iets te vrezen had. En als dat wel het geval was geweest, dan zou het offensief tegen Zhang zijn ingezet door de Partij zelf en niet door een tenniscoryfee, hoe beroemd die ook mocht zijn.


Iedere Chinees, dus ook Peng Shuai, weet dat kritiek op partijleiders, al dan niet in ruste, fataal is voor de critici, ongeacht de vraag of hun kritiek gegrond is. Alleen de manier waarop ze tot zwijgen worden gebracht kan verschillen: arrestatie, ontvoering, gevangenisstraf, afgedwongen berouwvolle bekentenis op de tv, of een combinatie daarvan. Heeft Peng dat allemaal willen riskeren toen ze op 2 november op Weibo (de Chinese Twitter) Zhang Gaoli ervan beschuldigde haar te hebben verkracht? Heeft ze misschien toch gedacht dat haar niets kon overkomen? Of hebben haar woede en gevoel van diepe vernedering haar niet aan de consequenties laten denken? Waarschijnlijk zullen we het nooit weten.


De beschuldiging heeft een voor China weergaloze #MeToo-zaak aan het rollen gebracht. Nu had #MeToo bij de Partij allang een verdachte klank. De daders zijn immers mensen met macht en gezag, en China is een hiërarchische, autoritaire samenleving. Daardoor worden slachtoffers die zich uitspreken al snel gezien als gezagsondermijners. Sommige #MeToo-activisten zijn zelf vervolgd. In september verklaarde een rechtbank de zaak van een voormalige stagiaire tegen een fameuze tv-presentator nietig. Daar komt bij dat Xi Jinping geen vriend is van geëmancipeerde vrouwen. De vrouw moet zich van hem weer gaan wijden aan het huishouden en het baren van kinderen, waaraan in het land van de nu verlaten eenkindpolitiek een schreeuwend tekort is.


De censuur wist niet hoe snel ze Peng Shuais beschuldiging op Weibo moest wissen, haar digitaal onbereikbaar maken en alle toespelingen op de zaak smoren. Zelfs het woord tennis werd een tijdje weggecensureerd. Peng Shuai verdween zelf ook. Waarom zou deze drievoudige olympiër, voormalig nummer één van de wereld in het vrouwendubbel, anders behandeld worden dan Alibaba-oprichter Jack Ma en zo veel andere captains of industry en beroemdheden die de toorn van Xi hadden gewekt? Toch was er een verschil: Peng heeft een wereldomspannend web van relaties, en die zijn niet zo makkelijk onder controle te krijgen als de Chinezen.


Na bezorgde tweets van fameuze tennissers, de internationale vrouwentennisbond WTA en ministers van diverse landen dook Peng het afgelopen weekeinde plotseling weer op. Of liever gezegd, diverse media van de Partij publiceerden foto’s, video’s en berichten die moesten bewijzen dat ze niet werd vastgehouden en dat ze thuis lekker aan het uitrusten was. De beelden waren iets te vrolijk en te nadrukkelijk om waar te zijn. Ze trok haar beschuldiging in en verzekerde dat het goed met haar ging. Het was de door het propaganda-apparaat gedicteerde taal van een gijzelaar.


Niemand buiten China kreeg haar aan de lijn, behalve voorzitter Thomas Bach van het International Olympisch Comité – die in 2016 een ontmoeting had met Zhang Gaoli. Bach liet weten dat Peng Shuai ‘veilig’ en ‘er goed aan toe’ was en dat ze prijs stelde op haar privacy. Precies wat vroegere gijzelaars ook gezegd hebben. Het IOC kan nu beweren dat het alles gedaan heeft wat het kon doen. Maar de al bestaande indruk dat Xi het slechts op geld beluste IOC in zijn zak heeft, is alleen maar versterkt.


De WTA wil alle toernooien van volgend jaar in China schrappen – en dus afzien van de ruim een miljard dollar die ze daaraan zou verdienen – als er geen helderheid komt over wat Peng Shuai is overkomen. De regel was tot nu toe dat buitenlandse organisaties – waaronder diverse sportclubs – die de boosheid van Beijing hadden gewekt snel bakzeil haalden, uit angst substantiële inkomsten mis te lopen. Maar de vrees voor Chinese wraak begint wereldwijd zichtbaar te verminderen. Dat komt doordat China zich in teveel conflicten tegelijk heeft gestort, te veel mensenrechten heeft geschonden en te agressief en bevoogdend optreedt. Het komt ook doordat het Westen, Amerika voorop, zich steeds meer bedreigd voelt door de nieuwe supermacht en daarom alles aangrijpt om haar in te dammen.


Mensenrechtenorganisaties hebben het IOC gevraagd de Olympische Winterspelen 2022 niet te laten plaatsvinden in China, dit vanwege de massale repressie van de Oeigoeren, die volgens velen neerkomt op genocide, en de verplettering van de democratische beweging in Hongkong. Hun oproep aan de grote sponsors om zich terug te trekken kwam in dovemansoren terecht. Maar steeds meer begint zich een diplomatieke boycot af te tekenen. Mede dankzij de affaire-Peng, die volgens Beijing ‘kwaadaardig gehypet’ en ‘gepolitiseerd’ wordt, wint het idee van een totale boycot terrein. De Amerikaanse president Biden, bang om door de Republikeinen te worden uitgekreten voor een China-duif, neigt naar een diplomatieke boycot, maar ook die zal China niet over zijn kant laten gaan. Angst voor gezichtsverlies verhindert Xi terug te krabbelen. Zou sport echt verbroederen?


Lees verder


In de wereld


China waarschuwt voor een boycot van de Winterspelen


Jan van der Putten 24 februari 2021


 




zondag 28 november 2021

Klik hier